طراحی معماری نظام مهندسی یک سیستم مهندسی شامل مجموعه‌ای از دستورالعمل‌ها و معیارها است که برای رسیدن به نتایج مطلوب در طراحی ساختمان‌ها و انجام پروژه‌های معماری به کار می‌روند. این ضوابط در کتب مقررات ملی ساختمان در بیست و دو مبحث آمده است بطوریکه شامل مباحث زیر می شود:
- مبحث اول: تعاریف
- مبحث دوم: نظامات اداری
- مبحث سوم: حفاظات ساختمان در برابر حریق
- مبحث چهارم: الزامات عمومی ساختمان
- مبحث پنجم: مصالح و فرآورده‌های ساختمانی
- مبحث ششم: بارهای وارد بر ساختمان
- مبحث هفتم: پی و پی سازی
- مبحث هشتم: طرح و اجرای ساختمان‌های با مصالح بنایی
- مبحث نهم: طرح و اجرای ساختمان‌های بتن آرمه
- مبحث دهم: طرح و اجرای ساختمان‌های فولادی
- مبحث یازدهم: صنعتی سازی ساختمان
- مبحث دوازدهم: ایمنی و حفاظت کار در حین اجرا
- مبحث سیزدهم: طرح و اجرای تأسیسات برقی ساختمان‌ها
- مبحث چهاردهم: تأسیسات مکانیکی
- مبحث پانزدهم: آسانسورها و پله‌های برقی
- مبحث شانزدهم: تأسیسات بهداشتی
- مبحث هفدهم: لوله کشی گاز طبیعی
- مبحث هجدهم: عایق بندی و تنظیم صدا
- مبحث نوزدهم: صرفه جویی در مصرف انرژی
- مبحث بیستم: علائم و تابلوها
- مبحث بیست و یکم: پدافند غیرعامل
- مبحث بیست و دوم: تعمیر و نگهداری ساختمان
طراحی معماری نظام مهندسی شامل ایجاد یک نمونه کلی و ساختاری از نظام است که وظایف، اجزا، روابط، و راه‌حل‌های موردنیاز برای تحقق اهداف مهندسی را شامل می‌شود. این طراحی باید به انعکاس نیازها و مشکلات موجود در پروژه بپردازد و باعث ایجاد یک راهبرد جامع برای توسعه، پیاده‌سازی و مدیریت نظام شود. در این راستا، مراحل و مهم‌ترین نکات طراحی معماری نظام مهندسی عبارتند از:
تعریف وظایف و نیازمندی‌ها: تشخیص دقیق و واضح از وظایف و نیازمندی‌هایی که نظام باید ارتقاء دهد.
تجزیه و تحلیل موارد کاربرد: شناخت دقیق موارد کاربرد مختلف و تعیین چگونگی تعامل آنها با نظام.
تعیین اجزا و ماژول‌ها: شناسایی و تعیین اجزا و ماژول‌هایی که برای اجرای وظایف نظام موردنیاز هستند.
تعیین روابط و ارتباطات: تعیین چگونگی ارتباط بین اجزا و ماژول‌ها به منظور تسهیل تبادل داده و اطلاعات.
انتخاب تکنولوژی: انتخاب تکنولوژی‌ها و ابزار مناسب برای پیاده‌سازی اجزا و ماژول‌ها.
طراحی رابط کاربری: طراحی واسط‌ها و رابط‌های کاربری که تعامل کاربران با نظام را ممکن می‌سازند.
مدیریت داده: طراحی ساختار داده‌ها و مکانیزم‌های مدیریت داده برای ذخیره و دسترسی به اطلاعات.
استناد به الگوها: استفاده از الگوها و تجارب طراحی مشابه برای بهبود کیفیت و بهره‌وری طراحی.
نگهداری و قابلیت توسعه: ایجاد ساختاری که نظام را قابلیت توسعه و به‌روزرسانی داشته باشد.
ارزیابی و اصلاح: ارزیابی مداوم معماری نظام و اعمال اصلاحات لازم به منظور تطابق با تغییرات نیازها و شرایط.
در نهایت، طراحی معماری نظام مهندسی باید به صورت یک مستند کامل به تمام جزئیات موردنیاز برای پیاده‌سازی و اجرای نظام تبدیل شود.
ضوابط طراحی معماری نظام مهندسی می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- احترام اصول ایمنی و سلامت: تدابیر ایمنی و سلامت در طراحی ساختمان‌ها باید رعایت شود تا از وقوع حوادث جلوگیری شود.
- استفاده بهینه از فضا: طراحی باید به نحوی انجام شود که فضاها بهینه استفاده شوند و نیازهای کاربری را برآورده کنند.
- انعطاف‌پذیری و تغییرپذیری: طراحی باید امکان تغییرات در آینده را فراهم کند و به نیازهای متغیر مرتبط با ساختمان پاسخ دهد.
- پایداری محیطی: در طراحی باید به اصول پایداری محیطی توجه شود و از مصرف منابع طبیعی کاسته شود.
- انطباق با محیط: ساختمان باید با محیط اطراف خود هماهنگی داشته باشد و به مناظر طبیعی تطابق داشته باشد.
- استفاده از تکنولوژی مناسب: در طراحی می‌بایست از تکنولوژی‌های جدید و مناسب برای بهبود عملکرد ساختمان استفاده شود.
- رعایت مقررات و قوانین: طراحی باید با مقررات و قوانین معماری و ساختمانی مرتبط با منطقه مطابقت داشته باشد.
- ارتباط با کاربران: در طراحی باید نیازها و تمایلات کاربران ساختمان در نظر گرفته شوند تا نتیجه نهایی تطابقی با انتظارات داشته باشد.
- هنر و زیبایی: طراحی باید از لحاظ ظاهری جذاب و هنری باشد و تاثیر زیبایی‌شناختی داشته باشد.
- هماهنگی با اهداف پروژه: طراحی باید با اهداف کلی پروژه و نیازهای مالی، زمانی و فنی سازگاری داشته باشد.
این ضوابط و مبادئ به منظور تضمین کیفیت و اثربخشی در طراحی معماری و اجرای پروژه‌های ساختمانی از اهمیت بالایی برخوردارند. ضوابط طراحی معماری نظام مهندسی شامل موارد متعددی هستند که در ادامه برخی از آنها را بیشتر توضیح می‌دهم:
- استفاده از مواد مناسب: انتخاب مواد ساختمانی باید با توجه به عوامل مانند عمر مفید، مقاومت، عایق‌بندی و اثرات زیبایی‌شناختی انجام شود.
- توجه به نور و روشنایی: تنظیم مناسب نور و روشنایی در طراحی به منظور ایجاد فضاهای مطلوب و تأثیر مثبت بر مزاج کاربران مهم است.
- انعطاف‌پذیری در تغییرات آینده: طراحی باید امکان افزودن یا تغییرات در آینده را فراهم کند، از جمله تغییر کاربری یا اضافه کردن امکانات جدید.
- بهینه‌سازی مصرف انرژی: طراحی با هدف کاهش مصرف انرژی و استفاده از منابع تجدیدپذیر باید صورت گیرد.
- تهویه مناسب: اطمینان از تهویه‌ی مناسب و تجهیزات مرتبط با ایمنی و بهداشت در طراحی اهمیت دارد.
- راحتی و ارتباطات: ایجاد فضاهایی که به راحتی قابل استفاده هستند و ارتباطات درونی و بیرونی مؤثری را فراهم می‌کنند.
- مدیریت پسماند: در طراحی باید نحوه مدیریت پسماند‌های تولیدی در نظر گرفته شود.
- تجربه کاربری: طراحی باید تجربه کاربری مثبت و مفهومی ایجاد کند تا کاربران با فضا ارتباط عمیق‌تری داشته باشند.
- رعایت اصول انسان‌شناسی: در طراحی باید به نیازها و خواسته‌های انسان‌ها توجه شود تا فضاها مناسب و تعاملی باشند.
- توجه به فرهنگ و تاریخچه: در طراحی ساختمان‌ها باید به موقعیت فرهنگی و تاریخی منطقه توجه شود تا هماهنگی با محیط اطراف حفظ شود.
این ضوابط و مبادئ، به عنوان یک هدایت‌کننده برای طراحان و مهندسان معماری، بهبود کیفیت و اثربخشی طراحی‌های ساختمانی را تضمین می‌کنند و همچنین از لحاظ ایمنی، پایداری و استفاده بهینه از منابع به سود جامعه همکاری می‌کنند.
به طور کلی، ضوابط طراحی معماری نظام مهندسی به منظور تضمین کیفیت، ایمنی، پایداری و عملکرد مطلوب در ساختمان‌ها و پروژه‌های معماری اجرا می‌شوند. در ادامه به تفصیل به برخی از این ضوابط اشاره می‌کنم:
- ضوابط آتش‌سوزی: طراحی باید با توجه به ضوابط آتش‌سوزی انجام شود تا ایمنی ساختمان در مواجهه با حریق حفظ شود.
- تحلیل و طراحی سازه: طراحی سازه‌های ساختمان با توجه به بارها و نیروهای مختلف باید انجام شود تا سازه به درستی عمل کند.
- مدیریت ترافیک: در طراحی برای فراهم کردن ترافیک مناسب در داخل و اطراف ساختمان باید اقدامات مناسب انجام شود.
- ضوابط ایمنی ساخت: طراحی باید با توجه به ایمنی در فرآیند اجرای ساختمان، ایمنی کارگران و سایر افراد مرتبط را تضمین کند.
- رعایت قوانین دسترسی: طراحی باید با توجه به قوانین دسترسی برای افراد با معلولیت یا نیازهای ویژه صورت گیرد.
- رعایت انرژی‌های تجدیدپذیر: طراحی باید به استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر مانند خورشید و باد توجه داشته باشد.
- انطباق با مفاهیم معماری: در طراحی باید به مفاهیم معماری مانند تراز، تناسب و توازن توجه کرد.
- رعایت اصول اقتصادی: طراحی باید به بهره‌وری و بهینه‌سازی مالی توجه داشته باشد.
- انتخاب مصالح محلی: در طراحی، انتخاب مصالح ساختمانی باید با توجه به محیط محلی و منطقه‌ای انجام شود.
- رعایت زوایای شمسی: طراحی باید با توجه به زوایای شمسی در مناطق مختلف انجام شود تا بهره‌وری انرژی افزایش یابد.
این ضوابط و مبادئ نشانگر چالش‌ها و عوامل متعددی هستند که در طراحی معماری و اجرای پروژه‌های ساختمانی باید مد نظر قرار گیرند. از طراحان و مهندسان معماری انتظار می‌رود با توجه به این ضوابط، طرح‌ها و پروژه‌هایی را ایجاد کنند که بهره‌وری، زیبایی، ایمنی و پایداری را ترکیب کنند.
