ایران از نظر شاخص‌های زمین‌لرزه در خطرناک‌ترین نواحی دنیا قرار دارد لذا سازمانی در نقش نظام مهندسی برای نظارت بر ساختوسازهای کشور تشکیل شد و قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان مجموعه‌ای از اصول و مقرراتی است که باید در ساخت‌وساز کشور اجرا شود.
سازمان نظام مهندسی، مجموعه‌ای از قوانین، آییننامهها، استانداردها را برای به ثمر رسیدن اهداف ساخت‌وساز تعیین نموده است. این مجموعه، تحت عنوان قانون نظام مهندسی شناخته می‌شود. قوانین مصوب سازمان نظام مهندسی را تشکل‌های حرفه‌ای- مهندسی اجرا می کنند.
مفاد قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان
این قانون در قالب ۶ فصل و ۴۲ ماده قانونی تنظیم شده است. فصل‌های قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان شامل موارد زیر است:
- فصل اول: کلیات، اهداف و خط‌مشی‌ها
- فصل دوم: تشکیلات، ارکان، وظایف و اختیارات سازمان
- فصل‌سوم: امور کاردان‌ها و صنوف ساختمانی
- فصل چهارم: مقررات فنی و کنترل ساختمان
- فصل پنجم: آموزش و ترویج
- فصل‌ششم: متفرقه
نقش نظام مهندسی چیست؟
سازمان نظام مهندسی موظف است موارد مربوط به ساخت و ساز ساختمان‌ها را کنترل کند.
برخی از مهم‌ترین وظایف نظام مهندسی به شرح زیر است:
- افزایش توان نوآوری و سازندگی در ساختمان سازی
- ارتقای دانش فنی و کیفی کار در ساختمان
- همکاری با مراجع مسئول جهت کنترل فرآیند ساخت و ساز
- همکاری با وزارت مسکن و شهرسازی
- مراقبت از ایمنی، بهداشت و آسایش مناطق مسکونی
- گسترش صحیح اصول مهندسی و معماری
- ارائه خدمات کارشناسی فنی به مراجع قضایی
- نظارت بر انجام خدمات مهندسی توسط اشخاص حقیقی و حقوقی مختلف
- قیمت گذاری انواع خدمات مهندسی
فصل اول: کلیات، اهداف و خط‌مشی‌های قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان
همان‌طور که اشاره شد فصل اول، کلیات قانونی را پوشش می‌دهد. مطابق این فصل، اهداف و نقش و خط‌مشی‌های قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان به شرح زیر است:
- تقویت، توسعه فرهنگ و ارزش‌های اسلامی در معماری و شهرسازی
- سامان‌دهی امور مربوط به مشاغل و حرفه‌های فنی مهندسی در بخش‌های ساختمان شهرسازی
- تامین موجبات رشد و اعتلای مهندسی در کشور
- ترویج اصول معماری، شهرسازی و رشد آگاهی عمومی نسبت به آن و مقررات ملی ساختمان و افزایش بهره‌وری
- بالا بردن کیفیت خدمات مهندسی و نظارت بر حسن اجرای خدمات
- ارتقای دانش فنی صاحبان حرفه‌ها در این بخش
- وضع مقررات ملی ساختمان به منظور اطمینان از ایمنی، بهداشت، بهره‌دهی مناسب، آسایش و صرفه اقتصادی، اجرا و کنترل آن در جهت حمایت از مردم
- حفظ و افزایش بهره‌وری منابع مواد، انرژی و سرمایه‌های ملی
- تهیه و تنظیم مبانی قیمت‌گذاری خدمات مهندسی
- الزام به رعایت مقررات ملی ساختمان، ضوابط و مقررات شهرسازی، مفاد طرح‌های جامع و تفصیلی و هادی از سوی تمام دستگاه‌های دولتی و…
- جلب مشارکت حرفه‌ای مهندسان، صاحبان حرفه‌ها و صنوف ساختمانی در تهیه و اجرای طرح‌های توسعه و آبادانی کشور
در این فصل همچنین چندین ماده قانونی در زمینه کیفیت تشکیل سازمان نظام مهندسی و قواعد و اصول کلی آن آمده است.
فصل دوم: تشکیلات، ارکان، وظایف و اختیارات سازمان نظام مهندسی
در فصل دوم قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان ارکان این سازمان و نقش‌های آنها معرفی می‌شود. ارکان اصلی سازمان نظام مهندسی طبق این فصل به قرار زیر است:
- سازمان استان‌ها
- هیات عمومی سازمان نظام مهندسی
- شورای مرکزی سازمان
- رییس سازمان
- شورای انتظامی نظام مهندسی
در ادامه متن قانون، وظایف و اختیارات کلی سازمان و بخش‌های آن تعریف شده است.
فصل سوم: امور کاردان‌ها و صنوف ساختمانی
ضوابط و مقررات امور کاردان‌ها و صنوف ساختمانی طبق مفاد این فصل به وزارت راه و شهرسازی واگذار شده است.
فصل چهارم: مقررات فنی و کنترل ساختمان
فصل چهارم یکی از مهم‌ترین فصل‌های قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان است. در این فصل، جزییات مربوط به مقررات کلی ساختمان، حدود اختیارات شهرداری‌ها و سازمان نظام مهندسی استانی بیان می‌شود.
یکی از اختیاراتی که شهرداری برای ساختمان سازی دارد، مجوز تراکم ساختمان است. شهرداری بر حسب منطقه و تراکم ساختمانی آن، مجوز ساخت و ساز صادر می‌کند.
فصل پنجم: آموزش و ترویج
در فصل پنج، شیوه‌های آموزش افراد حرفه‌ای در شهرهای فاقد نیروی متخصص برای انجام خدمات فنی و مهندسی عنوان می‌شود.
فصل ششم: متفرقه
فصل ششم به موضوعات متفرقه‌ای چون محل پرداخت هزینه‌های سازمان نظام مهندسی اختصاص دارد. همچنین این فصل به مسئله تعیین و پرداخت سهم دولت از طرح‌های عمرانی و ساخت‌وساز واحدهای مسکونی می‌پردازد.
نقش قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان بر ایمنی ساخت‌وساز در مناطق زلزله‌خیز
مطابق فصل چهارم قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان، شهرداری‌های موظف به صدور پروانه ساخت برای طرح‌های عمرانی و ساختوسازهای مسکونی هستند. این نهاد برای صدور مجوزهای لازم باید از مقررات ملی ساختمان پیروی کند. افزون‌بر آن دستورالعمل‌های متفاوتی را برای ساخت‌وساز در مناطق زلزله‌خیز مدنظر قرار دهد.
نقش مهندس ناظر در سازمان نظام مهندسی
سازمان نظام مهندسی، سمت مهندس ناظر را در جهت حسن انجام و اجرای قوانین و دستورالعمل‌های مزبور تعریف کرده‌است. مهندس ناظر، شخصیتی حقیقی یا حقوقی است؛ که بر عملکرد مجری‌های طرح‌های ساختمانی و صاحبان ملک، نظارت دارد. پروژه‌های ساختمانی بر مبنای اندازه به: یک ناظره و چهار ناظره تقسیم می‌شوند. مهندس حقیقی یا حقوقی مهندسین ناظر حقیقی یا حقوقی موظف‌اند در پایان مراحل مختلف پروژه به سازمان نظام مهندسی گزارش دهند. گزارش مرحله‌ای ناظر به سازمان نظام مهندسی از طریق سامانه مهندسین ناظر شهرداری انجام می‌گردد. سازمان مذکور از طریق گزارش‌های مهندسین، پروژه‌های عمرانی کشور را زیر نظر دارد.
تعهدات مهندس ناظر در انجام پروژه ها
ساخت و ساز مسکونی دارای حساسیت های بسیار بالایی می باشد. مهندس ناظر با نظارت دقیق می تواند تا حدود زیادی این حساسیت ها را در نظر گرفته و ساختمانی ایمن را به مرحله بهره برداری برساند.
تعهدات و مسئولیت های مهندس ناظر ساختمان نیز بسیار حساس می باشد. زمانی ساخت و ساز یک پروژه شروع شد مهندس ناظر باید به صورت مستمر به محل پروژه رفته و تمام مراحل انجام کار را رصد نماید تا بتواند از حسن انجام کار مطمئن شود. همچنین در صورت وجود مشکلات و کم و کاستی هایی آن را به مالک و سازنده ساختمان گوشزد نماید. این کار سبب می شود تا پروژه در مسیر پیشرفت افتاده و روز به روز به استاندارد های مقررات ملی نزدیک تر شود. نظارت مهندس ناظر بر روی روند کار مزیت های بسیار زیادی دارد. این کار سبب می شود در صورت وجود مشکلی سریع افراد به وجود آن پی برده و در صدد رفع آن برآیند.
تعهدات و مسئولیت های مهندس ناظر ساختمان به شرح زیر می باشد:
- نظارت بر روند انجام کار پروژه بر اساس ضوابط و مقررات اجرایی.
- ارائه گزارش های درست از پیشرفت کار به شهرداری و نظارت درست و کامل بر روی تمام روند پروژه با توجه به پروانه صادر شده.
- ارائه گزارش مرحله ای ناظر و مشخص شدن عدم خلافی پروژه.
- گزارش تخلفات کارفرما و یا مالک پروژه
تمام این موارد تعهدات مهندس ناظر می باشد و تا پایان اتمام پروژه مهندس ناظر باید به این تعهدات پایبند باشد.
