سازمان نظام مهندسی عبارت است از مجموعه قانون، مقررات، آیین نامه ها، استانداردها و تشکل های مهندسی، حرفه ای و صنفی که در جهت رسیدن به اهدافی که ارتقاء ساخت و ساز در کل کشور است تدوین و به مورد اجرا گذاشته می شود.
اهداف سازمان نظام مهندسی عبارتند از:
الف: توسعه فرهنگ و ارزش های اسلامی در معماری و شهرسازی
ب: ترتیب دادن امور مربوط به مشاغل و حرفه های فنی و مهندسی در بخش های ساختمان و شهرسازی
ج: تأمین موجبات رشد و اعتلای مهندسی در کشور
د: ترویج اصول معماری و شهرسازی و رشد آگاهی عمومی نسبت به آن و مقررات ملی ساختمان و افزایش بهره وری
ه: بالابردن کیفیت خدمات مهندسی و نظارت بر حسن اجرای خدمات
و: ارتقای دانش فنی صاحبان حرفه ها در این بخش
ز: وضع مقررات ملی ساختمان به منظور اطمینان از ایمنی، بهداشت، بهره دهی مناسب، آسایش و حرفه اقتصادی و اجرا و کنترل آن در راستای حمایت از مردم به عنوان بهره برداران از ساختمان ها و فضاهای شهری و ابنیه و حفظ و افزایش بهره وری منابع مواد و انرژی و سرمایه های ملی
ح: تهیه و تنظیم مبانی قیمت گذاری خدمات مهندسی
ط: الزام به رعایت مقررات ملی ساختمان، ضوابط و مقررات شهرسازی و مفاد طرح های جامع و تفضیلی و هادی از سوی تمام دستگاه های دولتی، شهرداری ها، سازندگان، مهندسین، بهره برداران و تمام اشخاص حقیقی و حقوقی مرتبط با بخش ساختمان به عنوان اصل حاکم بر کلیه روابط و فعالیت های آنها و فراهم ساختن زمینه همکاری کامل میان وزارت مسکن و شهرسازی، شهرداری هل و تشکل های مهندسی و حرفه ای و صنوف ساختمان.
ی: جلب مشارکت حرفه ای مهندسان و صاحبان حرفه ها و صنوف ساختمانی در تهیه و اجرای طرح های توسعه و آبادانی کشور.
ارکان سازمان نظام مهندسی:
ارکان سازمان نظام مهندسی عبارت است از:
- سازمان استان ها
- هیأت عمومی سازمان
- شورای مرکزی سازمان
- رییس سازمان
- شورای انتظامی نظام مهندسی
سازمان استان: هر سازمان استان دارای مجمع عمومی، هیأت مدیره، شورای انتظامی و بازرسان است و محل استقرار دائم دفتر مرکزی آن در مرکز استان می باشد. سازمان های استان می توانند در سایر شهرهای استان و همچنین در مناطق مختلف شهرهای بزرگ استان در صورت پیشنهاد شورای مرکزی و تصویب وزیر مسکن و شهرسازی، در مرکز استان های مجاوری که در آنها سازمان استان تأسیس نشده باشد، دفاتر نمایندگی دایر نموده و انجام تمام یا بخشی از وظایف مستمر سازمان در حوزه مربوط به آن دفاتر محول کنند.
مجمع عمومی سازمان استان: از اجتماع تمامی اشخاص حقیقی عضو دارای حق رأی سازمان که منحصر به دارندگان مدرک تحصیلی در رشته های مهندسی ساختمان (معماری، عمران، مکانیک، برق، نقشه برداری، شهرسازی و ترافیک) تشکیل می شود.
شورای مرکزی سازمان: شورای مرکزی متشکل از 25 نفر عضو اصلی و 7 نفر عضو علی البدل با ترکیب رشته های یاد شده در آیین نامه است که از بین اعضای هیأت مدیره سازمان های استان معرفی شده از سوی هیأت عمومی و توسط وزیر مسکن و شهرسازی برای مدت 3 سال انتخاب می شوند. اعضای شورای مرکزی باید بر عضویت در هیأت مدیره سازمان استان، خوشنام و دارای سابقه انجام کارهای طراحی یا اجرایی یا علمی و تحقیقی و آموزشی برجسته و ارزنده باشند.
رییس سازمان: هیأت مدیره سازمان استان، نماینده آن سازمان بوده و دارای هیأت رئیسه ای متشکل از یک رئیس، دو نائب رئیس و یک دبیر برای انجام وظایف خود به ترتیب مندرج در آیین نامه اجرایی خواهد بود و می تواند به تعداد لازم کمیسیون های تخصصی و دفاتر نمایندگی تأسیس نماید. تفویض اختیار هیآت مدیره به این کمیسیون ها و نمایندگی ها از مسئولیت آن هیأت نمی کاهد. رئیس هیأت مدیره، رئیس سازمان استان نیز محسوب می شود.
شورای انتظامی نظام مهندسی: هر سازمان استان دارای یک شورای انتظامی متشکل از یک نفر حقوقدان به معرفی رئیس دادگستری استان و دو تا چهار نفر مهندس خوشنام که به معرفی هیأت مدیره و با حکم شورای مرکزی سازمان نظام مهندسی ساختمان برای مدت 3 سال منصوب می شوند، خواهد بود و انتخاب مجدد آنان بلامانع است.
رسیدگی بدوی به شکایات اشخاص حقیقی و حقوقی در خصوص تخلفات حرفه ای و انظباطی و انتظامی مهندسان و کاردان های فنی بعهده شورای یاد شده است. چگونگی رسیدگی به تخلفات و طرز تعقیب و تعیین مجازات های انظباطی و موارد قابل تجدیدنظر در شورای انتظامی نظام مهندسی در آیین نامه اجرایی تعیین می شود.
وظایف و اختیارات مجمع عمومی سازمان استان:
- انتخاب اعضای هیأت مدیره
- استماع گزارش عملکرد سالیانه هیأت مدیره و اعلام نظر نسبت به آن
- بررسی و تصویب ترازنامه سالانه سازمان استان و بودجه پیشنهادی هیأت مدیره
- تعیین و تصویب حق ورودیه و حق عضویت سالانه اعضا و سایر منابع درآمد برای سازمان بر اساس پیشنهاد هیأت مدیره
- بررسی و اتخاذ تصمیم نسبت به سایر اموری که طبق قوانین و آیین نامه های مربوط به عهده سازمان استان و در صلاحیت مجمع عمومی می باشد.
جلسات مجمع عمومی بطور عادی سالی یک بار و بطور فوق العاده به تعداد دفعاتی که توسط مجمع عمومی در اجلاس عادی تعیین می شود، به دعوت هیأت مدیره تشکیل می شود.
هیأت مدیره ملزم به دعوت از نمایندگان وزیر مسکن و شهرسازی جهت شرکت در جلسات مجمع عمومی می باشد و جلسات یاد شده با رعایت سایر شرایط، مشروط به انجام دعوت یاد شده رسمیت خواهد یافت.
در صورت تصویب هیأت مدیره سازمان استان، نمایندگان اشخاص حقوقی عضو سازمان می توانند به عنوان ناظر به جلسات مجمع عمومی دعوت شوند و در آن حضور یابند.
بازرسان در اولین جلسه فوق العاده مجمع عمومی و به پیشنهاد هیآت مدیره تعیین می شوند.
شرایط انتخاب شوندگان هیأتهای مدیره سازمان نظام مهندسی:
- تابعیت دولت جمهوری اسلامی ایران
- نداشتن فساد اخلاقی و مالی و عدم اعتیاد به مواد مخدر
- داشتن حسن شهرت اجتماعی و شغلی عملی به مهندسی و رعایت اخلاق و شئون مهندسی
- نداشتن پیشینه کیفری و عدم وابستگی به گروه های غیر قانونی
- داشتن حسن شهرت در تعهد عملی به احکام دین مبین اسلام و وفاداری به قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران (اقلیت های دینی به رسمیت شناخته شده در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران تابع احکام دین اعتقادی خود می باشند.
- دارا بودن صلاحیت علمی و حرفه ای به میزان مندرج در آیین نامه
تعداد اعضای اصلی هیأت مدیره سازمان استان ها بین پنج و بیست و پنج نفر متناسب با تعداد اعضا به تفکیک رشته های اصلی خواهد بود.
در هر یک از رشته های اصلی مهندسی ساختمان که نماینده یا نمایندگانی در هیأت مدیره سازمان استان ها دارند، یک نفر به عنوان عضو علی البدل هیأت مدیره انتخواب خواهد شد.
اهم وظایف و اختیارات هیآت مدیره سازمان نظام مهندسی به شرح زیر است:
- برنامه ریزی در جهت تقویت و توسعه فرهنگ و ارزش های اسلامی در معماری و شهرسازی
- برنامه ریزی به منظور رشد و اعتلای حرفه های مهندسی ساختمان و مشاغل مرتبط با آن
- ارتقای دانش فنی و کیفیت کار شاغلان در بخش های ساختمان و شهرسازی از طریق ایجاد پایگاه های علمی، فنی، آموزش و انتشارات
- همکاری با مراجع مسئول در امر کنترل ساختمان از قبیل اجرای دقیق مقررات ملی ساختمان و ضوابط طرح های جامع و تفضیلی و هادی شهر ها توسط اعضای سازمان حسب درخواست.
- نظارت بر حسن انجام خدمات مهندسی توسط اشخاص حقیقی و حقوقی در طرح ها و فعالیت های غیر دولتی در حوزه استان و تعقیب متخلفان از طریق مراجع قانونی ذیصلاح
- مشارکت در امر ارزش یابی و تعیین صلاحیت و ظرفیت اشتغال به کار شاغلان در امور فنی مربوط به فعالیت های حوزه های مشمول این قانون
- دفاع از حقوق اجتماعی و حیثیت حرفه ای اعضا و تشویق و حمایت از فعالیتهای با ارزش و برگزاری مسابقات حرفه ای و تخصصی و معرفی طرح های ارزشمند
- تنظیم روابط بین صاحبان حرفه ای مهندسی ساختمان و کارفرمایان و کمک به مراجع مسئول در بخش ساختمان و شهرسازی در زمینه ارجاع مناسب کارها به صاحبان صلاحیت و جلوگیری از مداخله اشخاص فاقد صلاحیت در امور فنی
- کمک به ترویج اصول صحیح مهندسی و معماری و همکاری با وزارت مسکن و شهرسازی در زمینه تدوین، اجرا و کنترل مقررات ملی ساختمان و استانداردها و معیارها
- کمک به ارتقای کیفیت طرحهای ساختمانی، عمرانی و شهرسازی در محدوده استان و ارائه گزارش بر حسب درخواست، شرکت در کمیسیونها و شوراهای تصمیم گیری در مورد اینگونه طرحها و همکاری با وزارت مسکن و شهرسازی و شهرداریها در زمینه کنترل ساختمان و اجرای طرحهای یاد شده با استفاده از خدمات اعضای سازمان استان.
- ارائه خدمات کارشناسی فنی به مراج قضایی و قبول داوری در اختلافاتی که دارای ماهیت فنی است.
- همکاری با مراجع استان در هنگان بروز سوانح و بلایای طبیعی
- تأیید ترازنامه سازمان و ارائه آن به مجمع عمومی
- معرفی نماینده هیأت مدیره سازمان استان جهت عضویت در کمسیونهای حل اختلاف مالیاتی در رسیدگی و تشخیص مالیات فنی و مهندسی اعضاء سازمان
- تهیه و تنظیم مبانی قیمت گذاری خدمات مهندسی در استان و پیشنهاد به وزارت مسکن و شهرسازی، مرجع تصویب مبانی و قیمت خدمات مهندسی در آئین نامه اجرایی تعیین میگردد
- سایر مواردی که برای تحقق اهداف این قانون در آئین نامه اجرایی معین میشود
